Οι τρίχες είναι κεράτινοι σχηματισμοί της επιδερμίδας κυλινδρικοί και νηματοειδούς σχήματος, εκφύονται από το κόλπωμα του δέρματος που ονομάζεται τριχοσμηγματικός θύλακας. Βρίσκονται σε όλη την επιφάνεια του δέρματος εκτός τις παλάμες, τα πέλματα, της πλάγιας επιφάνειας των δακτύλων των χεριών και τωνποδιών, της ραχιαίας επιφάνειας των νυχιών, της θηλής του μαστού, της βαλάνου, της κλειτορίδας και της έσω επιφάνειας των χειλιών του αιδοίου. Οι τρίχες διαφέρουν μεταξύ τους ως προς το μέγεθος, το σχήμα, τη χροιά και την πυκνότητα αναλόγως του ατόμου, του φύλου, της ηλικίας και της φυλής.

Ως προς το μέγεθος διακρίνονται σε:

•  μακριές και παχιές τρίχες, οι οποίες είναι και οι περισσότερο ογκώδεις,
• χνοώδεις τρίχες, στερούνται μυελού και είναι λεπτές και κοντές,
•  βραχείες τρίχες όπου υπάγονται οι βλεφαρίδες και οι τρίχες των φρυδιών.

Το μήκος των τριχών κυμαίνεται από 0,5mm έως 1,5mm και το πάχος των τριχών κυμαίνεται από 0,007mm έως 0,17mm.

Ως προς το σχήμα διακρίνουμε :

• τις λείες (λευκή φυλή )
• ούλες (μαύρη φυλή )

Οι πρώτες υποδιαιρούνται στις ευθείες ,στις βοστρυχοειδείς, στις κυματοειδείς, στις σπειροειδείς. Η χροιά ποικίλλει αναλόγως της ποσότητας της μελανίνης που βρίσκεται εκτός των κυττάρων. Ο αριθμός ποικίλλει από άτομο σε άτομο, η δε πυκνότητα από χώρα σε χώρα. Ο ολικός αριθμός των τριχών είναι 5.000.000 από τις οποίες 1.000.000 βρίσκονται στο κεφάλι. Στο τριχωτό της κεφαλής υπάρχουν 100.000-150.000 με μέση πυκνότητα 600cm2 ,στην ήβη 30-60cm2 και στη ραχιαία επιφάνεια των χεριών 15-20cm2

ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΤΡΙΧΑΣ

Η βιολογική ανάλυση και ο δομικός προσδιορισμός της τρίχας, έχουν κατανοηθεί και αποκωδικοποιηθεί από την επιστήμη κατά ένα σημαντικό ποσοστό. Στην τρίχα διακρίνουμε δύο τμήματα: το στέλεχος και τη ρίζα. Το στέλεχος (shaft) εκτείνεται από το σημείο εκβολής του σμηγματογόνου αδένα μέχρι της απολήξεως του ελεύθερου άκρου, το οποίο ονομάζεται κορυφή της τρίχας. Η ρίζα (follicle ή root) βρίσκεται εντός του δέρματος, καταλήγει σε κωνοειδές άκρο, το βολβό (bulb), που χρησιμεύει στη διάπλαση και στην ανάπτυξη της τρίχας. Μέσα στο βολβό εισχωρεί μια προσεκβολή του χορίου γεμάτη με αγγεία και νεύρα, που είναι γνωστή ως θηλή και είναι το σημείο από το οποίο τρέφεται η τρίχα. Η ρίζα εσωκλείεται στο τριχοθυλάκιο, καταδύεται στο δέρμα με κλίση και καταλήγει στο βολβό.

Στη βάση του τριχοθυλακίου βρίσκονται τα κύτταρα της θηλής, βιολογικές δομές πολύ σημαντικές για το τριχοθυλάκιο, καθώς περιέχουν τριχοειδή αγγεία που στέλνουν θρεπτικά συστατικά από το αίμα στα κύτταρα και περιέχουν υποδοχείς των ανδρογόνων. Επιπλέον, εκεί βρίσκονται τα κύτταρα συνεκτικού ιστού (fibroblasts), που διαδραματίζουν ενεργό ρόλο στον κύκλο ζωής και ανάπτυξης της τρίχας.

Το στέλεχος είναι το ορατό τμήμα της τρίχας και αποτελείται από 3 στρώματα τα οποία δημιουργούνται από τα μητρικά κύτταρα (matrix cells) του βολβού:

• Την επιδερμίδα (cuticle) εξωτερικά, που αποτελείται από άχρωμα, επίπεδα κύτταρα σε κυματιστή διάταξη
• Το φλοιό (cortex) ενδιάμεσα, που περιέχει χρωστική (μελανίνη) και καθορίζει το χρώμα των μαλλιών. Καθορίζει και τον κυματισμό της τρίχας(ίσια, σπαστή κλπ). Ακόμη, περιέχει κερατίνη και ευθύνεται για την ανάπτυξη του μεγαλύτερου τμήματος του στελέχους
• Το μυελό (medulla) εσωτερικά, την ‘’καρδιά’’ του στελέχους, που συνήθως υπάρχει στις μεγάλου διαμέτρου τρίχες.

ΘΥΛΑΚΑΣ ΤΗΣ ΤΡΙΧΑΣ

Ο θύλακας της τρίχας αποτελεί ινο-επιθυλιακό σχηματισμό. Στο θύλακα προσάρτωνται δύο όργανα ο ορθωτήρας μυς της τρίχας και ο σμηγματογόνος αδένας.  Το σύνολο αποτελεί τον τριχοσμηγματικό θύλακα.

Ο θύλακας χωρίζεται σε δύο τμήματα:

1. Στην είσοδο, που αρχίζει από το σημείο εκβολής του σμηγματογόνου αδένα και τελειώνει στον πόρο του δέρματος.
2. Στο εν τω τμήμα του θυλάκου.

Το πρώτο τμήμα είναι ελεύθερο και κινητό, αποτελείται δε από τις στιβάδες της επιδερμίδας. Στο δεύτερο τμήμα η τρίχα προσκολλάται στα τοιχώματα. Γύρω από την τρίχα διαγράφονται δύο θύλακες : ο έσω ή επιθηλιακός και ο έξω ή ινώδης. Ο έσω ή επιθηλιακός θύλακας αποτελείται από δύο στιβάδες τον έσω και τον έξω κολεό. Ο έσω κολεός αποτελεί συνέχεια της κερατίνης στιβάδας και ορίζεται από τη στιβάδα του Huxley προς τα έσω και την στιβάδα του Henle προς τα έξω. Ο έξω κολεός αποτελεί συνέχεια της βασικής και μαλπιγιανής στιβάδας. Ο έξω ή ινώδης θύλακας συνδέεται με το χόριο του δέρματος και την θηλή των τριχών.

Ο έξω ή ινώδης θύλακας αποτελείται από τρείς υμένες :

1. τον υαλώδη υμένα( προς τα έσω),
2. τον κυκλότερο ινώδη υμένα(στο μέσο),
3. τον επιμήκη ινώδη υμένα(προς τα έξω).

Το πάχος του θυλακίου της τρίχας διαφέρει .Η στενότερη θέση καλούμενη αυχένας, βρίσκεται αμέσως κάτω από την εκβολή του σμηγματογόνου αδένα, ενώ στην παχύτερη θέση του τοιχώματος αντιστοιχεί η πρόσφυση του ορθωτήρα μυ.

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΡΙΧΑΣ

Τα διαφορετικά στρώματα του ορατού τμήματος της τρίχας οφείλονται στις μεταβολές στη μορφολογία και τη δομή των μητρικών κυττάρων του βολβού. Μέσα στα μητρικά κύτταρα πραγματοποιείται σύνθεση πρωτεϊνών, με κυριότερη την κερατίνη (keratin), στην οποία οφείλεται η αντοχή και η δύναμη του στελέχους της τρίχας. Το στέλεχος της τρίχας αποτελείται κυρίως από κερατίνη, η οποία συμβάλλει σε μεγάλο ποσοστό και στο σχηματισμό των νυχιών και βρίσκεται και στην επιδερμίδα. Η κερατίνη χαρακτηρίζεται ως σύνολο πρωτεϊνών με κυρίαρχο χαρακτηριστικό την περιεκτικότητα σε θείο και συντίθεται στην κερατογενή ζώνη της ρίζας. Η τρίχα αποτελείται από πρωτεΐνες(σε ποσοστό από 65% έως 95%), λιπίδια(1% έως 9%), ιχνοστοιχεία, πολυσακχαρίτες και νερό.

ΚΥΚΛΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΤΡΙΧΑΣ

Μια σημαντική ιδιότητα των θυλάκων των τριχών είναι ότι η δραστηριότητα τους είναι διαλείπουσα –κυκλική. Κάθε θύλακας περνά περιόδους ηρεμίας εναλλασσόμενες με περιόδους δραστηριότητας και παραγωγής τρίχας. Έτσι, από την εμβρυική περίοδο και σε όλη τη ζωή του ανθρώπου ο σχηματισμός, η ανάπτυξη και η απόπτωση των τριχών διέπεται από ένα κυκλικό ρυθμό.

Ο κύκλος της τρίχας περιλαμβάνει τρεις φάσεις ή στάδια. Τα στάδια αυτά είναι:

• αναγενές στάδιο
• καταγενές στάδιο
• τελογενές στάδιο

ΑΝΑΓΕΝΕΣ ΣΤΑΔΙΟ

Αποτελεί τη φάση ανάπτυξης της τρίχας και χαρακτηρίζεται από έντονη δραστηριότητα του θυλάκου με αποτέλεσμα το σχηματισμό και την ανάπτυξη νέας τρίχας. Η φάση αυτή αρχίζει πριν ακόμα αποπέσει η τελογενής τρίχα και τα διάφορα διαδοχικά φαινόμενα είναι παρόμοια με εκείνα που συμβαίνουν κατά τη μορφογένεση του θυλάκου στο έμβρυο. Τα στάδια της αναγενούς φάσης διακρίνονται σε επτά. Στο 1ο στάδιο της αναγενούς φάσης τα κύτταρα της χοριακής θηλής αυξάνονται σε μέγεθος παρουσιάζοντας αυξημένη σύνθεση RNA. Συγχρόνως κυτταρικές καταβολές στη βάση του σάκου παρουσιάζουν έντονη μιτωτική δραστηριότητα. Στο 2ο στάδιο της αναγενούς φάσης το κατώτερο μέρος του θυλάκου αναπτύσσεται προς τα κάτω και εγκλείει μερικώς τη χοριακή θηλή. Στο δακτύλιο της μήτρας ο οποίος περιβάλλει τη χοριακή θηλή αρχίζει μια διαφοροποίηση των κυττάρων η οποία αντιστοιχεί στις διάφορες στιβάδες της τρίχας και του έσω επιθηλιακού ελύτρου. Η διαφοροποίηση αυτή των κυττάρων αποτελεί μια ιδιαίτερη εικόνα του 3ου σταδίου της αναγενούς φάσης. Στο 4ο στάδιο της αναγενούς ,τα μελανινοκύτταρα τα οποία βρίσκονται στη θηλή, αναπτύσσουν δενδρίτες και αρχίζουν να παράγουν μελανίνη. Παρόλο που η τρίχα έχει σχηματιστεί αυτή ακόμα βρίσκεται μέσα στο δέρμα, στον κώνο δηλαδή του έσω επιθηλιακού
ελύτρου και τελειώνει στη βάση της τελογενούς τρίχας. Η κερατογενής ζώνη εγκαθιδρύεται ακριβώς κάτω από το επίπεδο του σμηγματογόνου πόρου. Στο 5ο στάδιο της αναγενούς φάσης, η τρίχα αναδύεται από τον αυλό του έξω επιθηλιακού ελύτρου και προχωρεί προς την επιφάνεια κατά μήκος του στελέχους της τελογενούς τρίχας, η οποία ωθείται προς τα έξω και τελικά αποβάλλεται. Το 6ο στάδιο αρχίζει όταν η τρίχα φτάσει στην επιφάνεια του δέρματος και συνεχίζει να αυξάνεται. Το 7ο στάδιο της αναγενούς φάσης αποτελεί το τελικό του αναγενούς κύκλου όπου η τρίχα δεν αυξάνεται. Στη δραστική αναγενή φάση, ο μιτωτικός κύκλος είναι 12 ώρες και συγκαταλέγεται στους πλέον ταχύτερους μεταξύ των φυσιολογικών ιστών, παρομοιάζεται με αυτόν της ψωριακής επιδερμίδας. Στον άνθρωπο αποδείχθηκε πειραματικά ότι η αφαίρεση της θηλής παρεμποδίζει την ανάπτυξη θυλάκων, ενώ αντίθετα μεταμόσχευση της θηλής είναι σε θέση να οδηγήσει στη παραγωγή νέου θυλάκου στην επιδερμίδα. Είναι πιθανό ότι τα κύτταρα της μήτρας του νέου αναγενούς θυλάκου σχηματίζονται από το έξω επιθηλιακό έλυτρο.

II. ΚΑΤΑΓΕΝΕΣ ΣΤΑΔΙΟ

Αποτελεί ένα ενδιάμεσο και μεταβατικό στάδιο κατά το οποίο ο θύλακας προετοιμάζεται για την απόπτωση της τρίχας και χαρακτηρίζεται από ορισμένες μεταβολές. Η έναρξη του καταγενούς σταδίου προσδιορίζεται από τη διακοπή της μιτωτικής δραστηριότητας του μυελού με παράλληλη κατάπαυση της ν μελανινογένεσης από τα μελανινοκύτταρα του βολβού, ενώ ο φλοιός της τρίχας εξακολουθεί να αυξάνεται. Η τρίχα λεπτύνεται και λευκαίνει διότι διαταράσσεται η μεταφορά των κοκκίων μελανίνης. Ο κυτταρικός πολλαπλασιασμός γενικά της μήτρας ελαττώνεται και τελικά καταπαύει. Η μέση μοίρα του βολβού συσφίγγεται και περιφερικά η βάση της τρίχας κερατινοποιείται σχηματίζοντας μία «ροπαλοειδή» διόγκωση με την οποία συγκρατείται στο δέρμα για ορισμένο χρόνο. Ένα άλλο χαρακτηριστικό του καταγενούς σταδίου είναι ότι η «υαλίνη μεμβράνη» αναπτύσσει πτυχές και «ζαρώνει» αυξάνοντας συγχρόνως κατά πολύ στο πάχος. Το έσω επιθηλιακό έλυτρο αποσυντίθεται και εξαφανίζεται, ενώ τα κύτταρα του έξω επιθηλιακού ελύτρου σχηματίζουν έναν σάκο στη βάση του οποίου περικλείουν τα αρχέγονα κύτταρα του θυλάκου.

Η κατασκευή του βολβού εξαφανίζεται και η χοριακή θηλή ξεχωρίζει από το θύλακα. Τα κύτταρα του βολβού μεταναστεύουν στην κερατογενή ζώνη και περιβάλλουν τη βάση της μη αυξανόμενης πλέον τρίχας. Το έξω επιθηλιακό έλυτρο μετατοπίζεται στην άνω περιοχή του θυλάκου . Όταν η «υαλοειδής μεμβράνη» αποσυντεθεί, συμπληρώνεται η καταγενής φάση και ο θύλακας εισέρχεται στην τελογενή φάση ή φάση ανάπτυξης.

III. ΤΕΛΟΓΕΝΕΣ ΣΤΑΔΙΟ

Αποτελεί το στάδιο ανάπαυσης του θυλάκου. Ο θύλακας αδρανεί και δεν παράγει τρίχα, η τριχοφυΐα αναστέλλεται και η  τρίχα αποπίπτει. Μετά από λίγες όμως εβδομάδες ανάπαυσης ο θύλακας της τρίχας ανασχηματίζεται και αρχίζει ο νέος κύκλος της τρίχας. Ο τελογενής θύλακας είναι κοντός και η βάση του τελειώνει κοντά στο σμηγματογόνο αδένα. Αυτός έχει ένα φαρδύ πόρο. Τα κύτταρα του έξω επιθηλιακού ελύτρου έχουν την ίδια μιτωτική συμπεριφορά και κερατινοποίηση όπως και τα κύτταρα της επιδερμίδας. Τα τοιχώματα του θυλάκου συνδέονται στερεά με το μίσχο της τελογενούς τρίχας, η οποία έχει μια ξεφτισμένη, ψηκτροειδή βάση, περιβαλλόμενη από τη μάζα των κυττάρων του καταστραμμένου βολβού. Ο τελογενής θύλακας είναι μόνο φαινομενικά ήρεμος δεδομένου ότι η αρχέγονη καταβολή του νέου θυλάκου αρχίζει κιόλας να σχηματίζεται στη βάση του.