Υπεριώδης ακτινοβολία ονομάζεται η περιοχή της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας της οποίας το μήκος κύματος στο κενό κυμαίνεται περίπου μεταξύ 380 και 60 νανομέτρων (nm).
Υπάρχουν τρία είδη υπεριώδους ακτινοβολίας:
- UV-A: Αυτή η ακτινοβολία κυμαίνεται στο κενό μεταξύ 320 και 400 νανόμετρα. Είναι το πιο ακίνδυνο είδος.
- UV-B: Αυτή η ακτινοβολία κυμαίνεται στο κενό μεταξύ 280 και 320 nm. Αυτή προκαλεί το μαύρισμα, αλλά μπορεί να γίνει επικίνδυνη.
- UV-Γ: Αυτή η ακτινοβολία κυμαίνεται στο κενό μεταξύ 40 nm και 280 nm . Είναι το πιο επικίνδυνο είδος της υπεριώδους ακτινοβολίας, καθώς με αυτήν έχουν επιτευχθεί εργαστηριακά μεταλλάξεις.
Κύρια πηγή υπεριώδους ακτινοβολίας είναι ο ήλιος. Φτάνει στη γη μέσω της επανεκπομπής της από τη στρατόσφαιρα. Είναι επικίνδυνη ακτινοβολία και το στρώμα του όζοντος προστατεύει την επιφάνεια της γης από αυτήν. Αυτός είναι ο λόγος που η τρύπα του όζοντος είναι σοβαρό οικολογικό πρόβλημα.
Ποια είναι η καταστρεπτική δράση της υπεριώδους ακτινοβολίας σε κυτταρικό επίπεδο στο δέρμα;
- Καταστροφή των ινών κολλαγόνου που αποτελούν το βασικό δομικό πρωτεϊνικό σκελετό του δέρματος.
- Παραγωγή ελευθέρων ριζών οξυγόνου που προκαλούν βλάβες στη κυτταρική λειτουργία και αλλαγές στο γεννητικό υλικό των κυττάρων.
- Επίδραση στα ένζυμα που παίζουν ρόλο στους μηχανισμούς διόρθωσης του DNA.
- Επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα και ειδικά στα Τ-λεμφοκύτταρα (τα κύτταρα που επιτίθενται στα πολλαπλασιαζόμενα καρκινικά κύτταρα).
- Επίδραση στη διαδικασία του «κυτταρικού θανάτου» (απόπτωση), που αποτελεί τη τελευταία αμυντική γραμμή του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Κατά διαδικασία αυτή, κύτταρα που έχουν υποστεί σοβαρές βλάβες «αυτοκτονούν», ώστε να μη γίνουν καρκινικά.
Ποιες είναι οι άμεσες ορατές βλάβες στο δέρμα λόγω της υπεριώδους ακτινοβολίας;
- Επιδείνωση νοσημάτων όπως ο Απλός Έρπης, η Ανεμοβλογιά, η Ψωρίαση, ο Ερυθηματώδης Λύκος, η Ροδόχρους Νόσος, διάφορες Πορφυρίες κ.α.
- Αλλεργικές αντιδράσεις (Φωτοδερματίτιδα) είτε άμεσα στο Ηλιακό φώς (Ηλιακή Κνίδωση), είτε λόγω αλληλεπίδρασης της ακτινοβολίας με καλλυντικά, αρώματα, φυτά. Επίσης διάφορα φάρμακα όπως αντισυλληπτικά, αντιυπερτασικά, αντιφλεγμονώδη, αντικαταθλιπτικά, μπορεί να προκαλέσουν φωτοαλλεργικό εξάνθημα.
- Πολύμορφο εξάνθημα εκ φωτός, Συνήθως εμφανίζεται στην αρχή του καλοκαιριού, στις πρώτες εκθέσεις δέρματος στον ήλιο και μάλιστα υποτροπιάζει την ίδια εποχή του χρόνου. Εκδηλώνεται με κοκκινίλες, επάρματα (βλατίδες) έως και φυσαλίδες σε περιοχές του δέρματος που ήταν προστατευμένες και πρωτοεκτείθονται στην ηλιακή ακτινοβολία. Το εξάνθημα συνοδεύεται με φαγούρα. Όσο προσαρμόζεται το δέρμα στην έκθεση στον ήλιο, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, παρουσιάζει και σταδιακή βελτίωση. Η χρήση αντηλιακών και κατάλληλης αγωγής βοηθούν για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
- Ηλιακό ερύθημα (το κλασσικό έγκαυμα) οφείλεται κυρίως στη UVB και ποικίλει από ήπιο κοκκίνισμα, μέχρι την εμφάνιση φυσαλίδων. Εξαρτάται από την ένταση και το χρόνο έκθεσης στον ήλιο και φυσικά από τον φωτότυπο του δέρματος. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι ηλιακό έγκαυμα κυρίως σε νεαρές ηλικίες θεωρείται προδιαθεσικός παράγοντας για την εμφάνιση καρκίνου του δέρματος στην ενήλικη ζωή.
- Επιβραδυνόμενη μελάγχρωση (μαύρισμα). Προκαλείται από την UVB. Εμφανίζεται 2 μέρες μετά την έκθεση στο ήλιο, έχει μέγιστη ένταση την 20η ημέρα και υποχωρεί σταδιακά.
Ποια είναι τα απώτερα αποτελέσματα της υπεριώδους ακτινοβολίας;
- Φωτογήρανση. Η καταστροφή του κολλαγόνου και μια σειρά πολύπλοκων μηχανισμών «ανεπαρκούς» ή «ελλατωματικής» επούλωσης του δέρματος λόγω της δράσης της υπεριώδους ακτινοβολίας σε κυτταρικό επίπεδο, έχουν σαν αποτέλεσμα η επούλωση του δέρματος να μην είναι ποτέ τέλεια. Έτσι, περνώντας τα χρόνια, το δέρμα γίνεται θαμπό, ξηρό, κιτρινωπό, με βαθειές ρυτίδες και αυλακώσεις, γεμάτο καφέ κηλίδες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι άνθρωποι που εργάζονται στην ύπαίθρο, οι ναυτικοί, οι ψαράδες, οι οικοδόμοι κλπ.
- Πανάδες (μέλασμα, χλόασμα) Είναι αυτές οι ενοχλητικές κηλίδες που το χρώμα τους κυμαίνεται από καφετί έως πολύ σκούρο, σχεδόν μαύρο. Εμφανίζονται ποιο συχνά σε γυναίκες και κυρίως στο πρόσωπο. Βέβαια εκτός της ηλικιακής ακτινοβολίας επίσης, ορμονολογικά αίτια, κληρονομική προδιάθεση, κάποια φάρμακα ( αντισυλλιπτικά) και μερικά συστατικά καλλυντικών παίζουν σημαντικό ρόλο για την πρόκλησή τους.
- Οφθαλμικές Βλάβες, όπως η αύξηση της επίπτωσης του Καταρράκτη.
- Προκαρκινωματώδεις βλάβες Οι βλάβες αυτές παρουσιάζονται στις φωτοεκτεθειμένες περιοχές , κυρίως στο κεφάλι, πρόσωπο, λαιμό και χέρια σε άτομα μέσης και μεγάλης ηλικίας. Πρόκειται για κοκκινωπές βλάβες με κεντρικό λέπι. Οι βλάβες αυτές θεωρούνται προκαρκινικές και αν παραμεληθούν μπορούν να μεταπέσουν σε καρκίνο δέρματος. Για την θεραπευτική αντιμετώπιση των ακτινικών υπερκερατώσεων προτείνεται η αφαίρεσή τους με κρυοθεραπεία με υγρό άζωτο, ηλεκτροκαυτηριασμό, εφαρμογή τοπικών εξειδικευμένων θεραπευτικών σκευασμάτων.
- Κακοήθειες. Βασικοκυτταρικό καρκίνωμα (η συχνότερη μορφή δερματικού καρκίνου 75%), Ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα (20%). Οι δύο αυτές μορφές εμφανίζονται σε υπερεκτεθειμένες περιοχές στον ήλιο (πρόσωπο), μοιάζουν σαν «σπυρί» η «πληγή» που «δεν κλείνει». Το πρώτο αναπτύσσεται αργά, το δεύτερο πιο γρήγορα δίνοντας πιο συχνά μεταστάσεις σε επιχώριους (κοντινούς) λεμφαδένες. Ωστόσο αμφότερα είναι πλήρως ιάσιμα αν διαγνωστούν έγκαιρα. Μελάνωμα (4%). Επιθετικότατος όγκος, δίνει γρήγορα μεταστάσεις. Χαρακτηρίζεται από ανεξελεκτο πολλαπλασιασμό των μελανοκυττάρων της επιδερμίδας. Αναπτύσσεται πάνω σε ένα προϋπάρχοντα σπίλο ή ξαφνικά χωρίς προειδοποίηση συχνά στη ράχη, στις κνήμες αλλά και οπουδήποτε στο σώμα. Ωστόσο η έγκαιρη διάγνωσή του οδηγεί σε ίαση.
Μυκητιάσεις
Παθήσεις του δέρματος που η ζέστη και η υγρασία ευνοούν την ανάπτυξή τους. Οι πιο συχνές μορφές είναι:
- Ποικιλόχρους πιτυρίαση: Εμφανίζεται με διάσπαρτες κηλίδες , συνήθως ανοιχτού καφέ χρώματος και εντοπίζονται περισσότερο στη ράχη στους ώμους και στο θώρακα. Αυτή η μορφή μυκητίασης μεταδίδεται σε κοινόχρηστους χώρους, όπως σε γυμναστήρια και βεβαίως χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στην άμμο και στις ξαπλώστρες της παραλίας. Η χρήση πετσέτας που θα ακουμπά το δέρμα από συγκεκριμένη πλευρά είναι απαραίτητη.
- Μυκητιάσεις ποδιών: Εντοπίζεται κυρίως ανάμεσα στα δάκτυλα των ποδιών με φαγούρα, κοκκίνισμα, ξεφλούδισμα έως και σκισίματα του δέρματος και την όλη εικόνα συνοδεύει δυσοσμία. Η παραμονή των ποδιών για πολλές ώρες σε κλειστά και ακόμη χειρότερο συνθετικά παπούτσια προκαλεί αυξημένη υγρασία οπότε αναπτύσσονται ιδανικές συνθήκες για την εμφάνιση μυκήτων.
- Παράτριμμα: Παρουσιάζεται σε πτυχές του δέρματος όπως ανάμεσα στα γεννητικά όργανα, στις μασχάλες και κάτω από το στήθος. Οι θέσεις εντόπισής του έχουν άμεση σχέση με τον κακό αερισμό των προαναφερόμενων περιοχών και ιδιαίτερα το καλοκαίρι με τη ζέστη και την υγρασία αναπτύσσεται εύκολα το παράτριμμα.
Ως κοσμετικές αντιδράσεις η ακτινοβολία μπορεί να δημιουργησει επίσης
Συμβουλές για προστασία από τις βλαβερές συνέπειες της ηλιακής ακτινοβολίας
Προστατέψτε το δέρμα σας από τις βλαβερές συνέπειες της ηλιακής ακτινοβολίας τηρώντας συστηματικά μερικούς απλούς κανόνες στην καθημερινότητά σας:
- Αποφύγετε την αλόγιστη και απότομη έκθεση στον ήλιο κυρίως το καοκαίρι από τις 10 π.μ. έως τις 3 μ.μ.
- Κάνετε χρήση και συχνή ανανέωση του αντιηλιακού με υψηλό δείκτη προστασίας 30΄ με δεικτη SPF50 πριν την έκθεσή σας στον ήλιο και επαναλάβετε την επάλειψή του κάθε 2 ώρες.
- Μην ξεχνάτε να ανανεώνετε το αντιηλιακό σας κάθε φορά που ιδρώνετε, κάνετε μπάνιο ή βγαίνετε από τη θάλασσα.
- Μην αφήνετε ακάλυπτα σημεία του σώματος, ιδιαίτερα τις ημέρες με αυξημένη θερμοκρασία. Φορέστε καπέλο, γυαλιά με φίλτρο UV, ελαφρά ένδυση και συχνή λήψη υγρών.
- Aναζήτηση σκιερού μέρους το καλοκαίρι
- Προστασία των ευπαθών ομάδων κυρίως παιδιών και ανοικτόχρωμου τύπου δέρματα.
Η σωστή χρήση αντηλιακών, ο κατάλληλος ρουχισμός, η πρόληψη και η έγκαιρη επίσκεψη στον δερματολόγο όταν παρατηρούμε βλάβες του δέρματος ιδιαίτερες και επίμονες θα δώσουν τις χρησιμότερες λύσεις.