Τα ισοδύναμα τροφίμων αποτελούν ένα χρηστικό εργαλείο που δίνει τη δυνατότητα για ανταλλαγές και ποικιλία.  Τα τρόφιμα ανάλογα με την περιεκτικότητά τους σε μακροθρεπτικά συστατικά κατατάσσονται σε έξι βασικές ομάδες τροφίμων, οι οποίες είναι:

• Ομάδα 1: Γάλα και Προϊόντα
• Ομάδα 2: Λαχανικά
• Ομάδα 3: Φρούτα και χυμοί
• Ομάδα 4: Ψωμί – Δημητριακά – Όσπρια
• Ομάδα 5: Κρέας και Υποκατάστατα
• Ομάδα 6: Λίπος

Στην πρώτη ομάδα τροφίμων περιλαμβάνονται τα διάφορα είδη γάλακτος και γιαουρτιού, με εξαίρεση το τυρί. Στη δεύτερη ομάδα συμπεριλαμβάνονται τα φρούτα και οι χυμοί, ενώ στην τρίτη ομάδα περιλαμβάνονται τα διάφορα λαχανικά, με εξαίρεση τα αμυλούχα λαχανικά (αρακάς, φασολάκια, πατάτες, καλαμπόκι), τα οποία ανήκουν στην ομάδα των αμυλούχων τροφίμων. Στην ομάδα των αμυλούχων τροφίμων (ομάδα τέταρτη) ανήκουν, επίσης, τα διάφορα είδη ψωμιού, οι φρυγανιές, τα παξιμάδια, τα μπισκότα, τα όσπρια, τα δημητριακά προϊόντα, το ρύζι και τ μακαρόνια. Στην πέμπτη ομάδα ανήκουν τα διάφορα είδη κρέατος, το ψάρι, τα θαλασσινά, τα αλλαντικά, το αυγό και το τυρί, ενώ στην έκτη ομάδα ανήκουν τα διάφορα είδη ελαίων, το βούτυρο, η μαργαρίνη, οι ξηροί καρποί, οι ελιές, η μαγιονέζα και οι διάφορες «σως» για σαλάτες (Daly, Evert, & Franz, 2008).

Η κατηγοριοποίηση σ’ αυτές τις βασικές ομάδες τροφίμων έχει γίνει με το σκεπτικό ότι τρόφιμα που ανήκουν στην ίδια ομάδα τροφίμων έχουν παρόμοια περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες, πρωτεΐνες και λιπίδια, καθώς, ίσως, και σε ορισμένα μικροθρεπτικά συστατικά, χωρίς, ωστόσο, το τελευταίο να είναι απαραίτητο. Σε κάθε ομάδα τροφίμων έχει ορισθεί το «ισοδύναμο» ως μια ποσότητα (ή όγκος) αναφοράς με συγκεκριμένη περιεκτικότητα ενέργειας και μακροθρεπτικών συστατικών. Έτσι, για κάθε ένα τρόφιμο μιας ομάδας τροφίμων έχει καθοριστεί μια συγκεκριμένη ποσότητα, η οποία αντιστοιχεί στο 1 ισοδύναμο της εν λόγω ομάδας. Το 1 ισοδύναμο ενός τροφίμου μιας ομάδας θεωρείται ότι περιέχει συγκεκριμένα ποσά ενέργειας, υδατανθράκων, πρωτεϊνών και λιπιδίων, και μπορεί να αντικατασταθεί από 1 ισοδύναμο οποιουδήποτε άλλουτροφίμου της ίδιας ομάδας, χωρίς σημαντικές διαφοροποιήσεις σε ενέργεια και μακροθρεπτικά συστατικά. Συνεπώς, εξίσου σημαντικός με τη γενική κατηγοριοποίηση των τροφίμων σε ομάδες είναι και ο καθορισμός των ποσοτήτων των τροφίμων που ανήκουν στην ίδια ομάδα, οι οποίες πρέπει να αντιστοιχούν σε έναν κοινό αριθμό υδατανθράκων, πρωτεϊνών και λιπιδίων. Για παράδειγμα, ως 1 ισοδύναμο στην ομάδα των γαλακτοκομικών προϊόντων έχει οριστεί το 1 φλιτζάνι (240 mL) γάλα ή το 1 κεσεδάκι (180-200 g) γιαούρτι. Αυτό σημαίνει πως τα δύο αυτά τρόφιμα στις ποσότητες που περιγράφηκαν είναι ισοδύναμα και, είτε καταναλωθεί το ένα είτε το άλλο τρόφιμο, παρέχουν παρόμοιες ποσότητες ενέργειας και μακροθρεπτικών συστατικών (Daly et al., 2008; L. Mahan & Stump, 2004).

Αρχικά το σύστημα των ομάδων τροφίμων και των ισοδυνάμων είχε δημιουργηθεί κυρίως με σκοπό να εξυπηρετήσει τον σχεδιασμό του διαιτολογίου των διαβητικών ασθενών, και για τον λόγο αυτόν η κατηγοριοποίηση και οι ποσότητες των τροφίμων είχαν γίνει με βασικό γνώμονα την περιεκτικότητα των τροφίμων σε υδατάνθρακες. Με την πάροδο των ετών, όμως, και αναγνωρίζοντας τις ιδιαίτερες ανάγκες που υπάρχουν στην περίπτωση ασθενών που πάσχουν και από άλλα νοσήματα, αναπτύχθηκαν και άλλα συστήματα ισοδυνάμων. Το παρόν κεφάλαιο θα περιοριστεί στην περιγραφή του συστήματος ισοδυνάμων τροφίμων για τη δίαιτα των διαβητικών και των ασθενών με χρόνια νεφρική νόσο (Elia, Ljungqvist, Stratton, & Lanham, 2013). Τα ισοδύναμα τροφίμων αποτελούν ένα χρηστικό εργαλείο που δίνει τη δυνατότητα για ανταλλαγές και ποικιλία. Τα τρόφιμα χωρίζονται σε 6 ομάδες που περιέχουν τις ίδιες αναλογίες στα βασικά θρεπτικά συστατικά (υδατάνθρακες, λίπος, πρωτεϊνες).

Γενικός Κανόνας: 1 ισοδύναμο υδατανθράκων = 3 ισοδύναμα λαχανικών = 3 ισοδύναμα λίπους = 4 ισοδύναμα κρέατος= 5 ισοδύναμα ψαριού