Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) προσβάλλει πολλά εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως. Ο προδιαβήτης, μη φυσιολογικά υψηλά επίπεδα γλυκόζης που δεν πληρούν τα διαγνωστικά κριτήρια του διαβήτη, επηρεάζει περισσότερους από 50 εκατομμύρια ανθρώπους στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι τρέχουσες εκτιμήσεις είναι πως ένας στους τρεις θα αναπτύξει διαβήτη και περισσότεροι από ένας στους δύο θα έχει προδιαβήτη στη διάρκεια της ζωής του. Αυτή η επιδημία του Σακχαρώδη Διαβήτη οφείλεται κυρίως στην αύξηση της παχυσαρκίας και στον καθιστικό τρόπο ζωής.

Τι είναι η νόσος

Ο Διαβήτης κατατάσσεται στα νοσήματα διαταραχής του μεταβολισμού. Ο μεταβολισμός είναι ο μηχανισμός με τον οποίο το σώμα μας χρησιμοποιεί τις τροφές για να δώσει ενέργεια στον οργανισμό μας. Οι περισσότερες τροφές που τρώμε διασπώνται κυρίως σε γλυκόζη. Η γλυκόζη είναι μια μορφή «ζάχαρης» στο αίμα μας και αποτελεί την κύρια πηγή «καυσίμου» για το σώμα μας.

Όταν καταναλώνουμε τις τροφές, αυτές διασπώνται σε επιμέρους συστατικά και αυτά, μεταξύ των οποίων και η γλυκόζη προωθούνται στο αίμα μας. Τα κύτταρα του οργανισμού μας χρησιμοποιούν τη γλυκόζη αυτή προκειμένου να την μετατρέψουν σε ενέργεια, για τη λειτουργία και την ανάπτυξή τους. Ωστόσο, η γλυκόζη δεν μπορεί να εισχωρήσει στα κύτταρα χωρίς την παρουσία μιας ουσίας – μεταφορέα της ινσουλίνης. Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που παράγεται στο πάγκρεας. Μετά το φαγητό, το πάγκρεας αυτόματα απελευθερώνει μια ικανή ποσότητα ινσουλίνης έτσι ώστε να ωθήσει την υπάρχουσα στο αίμα γλυκόζη προς τα κύτταρα. Αυτή η μετακίνηση αντιστοιχεί και στη μείωση των επιπέδων σακχάρου (γλυκόζης) στο αίμα.

Ο άνθρωπος που πάσχει από Σακχαρώδη Διαβήτη έχει αρκετά αυξημένη ποσότητα γλυκόζης στο αίμα του (υπεργλυκαιμία). Αυτό συμβαίνει γιατί είτε το πάγκρεας δεν παράγει αρκετή ή καθόλου ινσουλίνη, ή γιατί τα κύτταρα δεν ανταποκρίνονται επαρκώς στην ινσουλίνη που παράγεται από το πάγκρεας. Ως αποτέλεσμα παρατηρείται αυξημένη κυκλοφορία γλυκόζης στο αίμα. Η παραπάνω αυτή ποσότητα γλυκόζης αποβάλλεται από το σώμα μέσω της ούρησης. Έτσι, αν το αίμα έχει επαρκή ποσότητα γλυκόζης, τα κύτταρα δεν μπορούν να την απορροφήσουν για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες του σώματος σε ενέργεια.

Επιδημιολογικά στοιχεία

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας 171 εκατομμύρια άνθρωποι ή αλλιώς το 2,8% του παγκόσμιου πληθυσμού παρουσιάζει Σακχαρώδη Διαβήτη και υπολογίζεται πως μέχρι το 2030 το ποσοστό αυτό θα έχει σχεδόν διπλασιαστεί.

Είδη Σακχαρώδη Διαβήτη

• Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1: Παλαιότερα αποκαλούμενος ινσουλινοεξαρτώμενος ή νεανικός διαβήτης. Χαρακτηρίζεται από καταστροφή των β-κυττάρων του παγκρέατος, που είναι υπεύθυνα για την παραγωγή ινσουλίνης, με αποτέλεσμα ολική έλλειψη ή ελάχιστη έκκριση ινσουλίνης. Η ευαισθησία των κυττάρων στην ινσουλίνη είναι συνήθως φυσιολογική, ιδιαίτερα στα πρώιμα στάδια. Ο τύπος αυτός αποτελεί την κυριότερη αιτία διαβήτη σε παιδιά, μπορεί όμως να προσβάλλει και τους ενήλικες. Η καταστροφή των β-κυττάρων του παγκρέατος είναι στην πλειοψηφία των περιπτώσεων αυτοάνοσης αιτιολογίας. Στο μεγαλύτερο ποσοστό των ασθενών με διαβήτη τύπου 1 ανιχνεύονται στην κυκλοφορία ένα ή περισσότερα είδη αυτοαντισωμάτων, οι ασθενείς δε αυτοί εμφανίζουν αυξημένη προδιάθεση και για άλλες αυτοάνοσες παθήσεις. Παρ’ όλα αυτά, σ’ ένα μικρό ποσοστό ασθενών με διαβήτη τύπου 1 δεν ανιχνεύονται αυτοαντισώματα, ο τύπος δε αυτός ονομάζεται ιδιοπαθής σακχαρώδης διαβήτης. Ο διαβήτης τύπου 1 εισβάλλει συνήθως απότομα και οδηγεί συχνά στην ανάπτυξη κέτωσης και διαβητικής κετοξέωσης εάν το έλλειμμα ινσουλίνης δεν καλυφθεί. Ο ασθενής είναι απόλυτα εξαρτημένος από την εξωγενή χορήγηση ινσουλίνης προκειμένου τα επίπεδα σακχάρου του αίματος να διατηρηθούν σε φυσιολογικά επίπεδα.
• Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2: (παλαιότερα αποκαλούμενος μη ινσουλινοεξαρτώμενος διαβήτης) Χαρακτηρίζεται από το συνδυασμό ελαττωμένης έκκρισης ινσουλίνης και ελαττωμένης ευαισθησίας των κυττάρων στη δράση της (φαινόμενο που ονομάζεται ινσουλινοαντοχή). Στα πρώτα στάδια της νόσου, η ελαττωμένη ευαισθησία στην ινσουλίνη είναι η κύρια διαταραχή, ενώ τα επίπεδα ινσουλίνης στο αίμα είναι αυξημένα. Ο διαβήτης τύπου 2 είναι η συχνότερη αιτία διαβήτη στους ενηλίκους. Σπουδαίος προδιαθεσικός παράγοντας για την ανάπτυξη διαβήτη τύπου 2 είναι η παχυσαρκία. Η παχυσαρκία προδιαθέτει στην ανάπτυξη ινσουλινοαντοχής πιθανόν λόγω της παραγωγής από το λιπώδη ιστό ουσιών που ελαττώνουν την ευαισθησία των κυττάρων στην ινσουλίνη. Άλλοι προδιαθεσικοί παράγοντες είναι η ηλικία και το οικογενειακό ιστορικό. Στον διαβήτη τύπου 2, τα συμπτώματα είναι πιο ήπια και η πιθανότητα εμφάνισης διαβητικής κετοξέωσης είναι μικρή. Παρ’ όλ’ αυτά, ο κίνδυνος απώτερων και σοβαρών επιπλοκών παραμένει υψηλός. Το πρώτο βήμα στη θεραπεία του διαβήτη τύπου 2 είναι η αλλαγή του τρόπου ζωής του ασθενούς, με στόχο την απώλεια βάρους, την αύξηση της σωματικής άσκησης και την υγιεινή διατροφή. Εάν κριθεί απαραίτητο, χρησιμοποιούνται αντιδιαβητικά φάρμακα. Στην περίπτωση που η θεραπεία αποτύχει, κρίνεται σκόπιμη η χορήγηση ινσουλίνης για τον έλεγχο και αυτών των ασθενών.
• Διαβήτης της κύησης: Πρόκειται για την εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. (δεν συμπεριλαμβάνονται στον ορισμό γυναίκες με γνωστό διαβήτη πριν την έναρξη της εγκυμοσύνης). Ο τύπος αυτός μοιάζει με το διαβήτη τύπου 2 ως προς το ότι χαρακτηρίζεται από ταυτόχρονη ελαττωμένη έκκριση ινσουλίνης και ελαττωμένη ευαισθησία των κυττάρων στην ινσουλίνη. Παχύσαρκες γυναίκες είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν διαβήτη της κύησης. Ο τύπος αυτός διαβήτη αφορά στο 3-5% των κυήσεων. 30-40% των γυναικών με διαβήτη κύησης θα αναπτύξουν διαβήτη τύπου 2 αργότερα στη ζωή τους. Ο διαβήτης της κύησης είναι αναστρέψιμος και υποχωρεί μετά τον τοκετό, μπορεί όμως να προκαλέσει περιγεννητικές επιπλοκές και προβλήματα στην υγεία μητέρας και νεογνού.

Σακχαρώδης διαβήτης μπορεί να εμφανιστεί και στις ακόλουθες περιπτώσεις :

1. Γενετικά ελαττώματα των β-κυττάρων του παγκρέατος
2.  Γενετικό ελάττωμα της δράσης της ινσουλίνης
3. Νόσοι του παγκρέατος
4. Ορμονικές διαταραχές και ενδοκρινικά νοσήματα
5. Διαβήτης λόγω λήψης φαρμάκων

Πως εκδηλώνεται η νόσος – Συμπτώματα

Στον ΣΔ1, η κλινική επιδείνωση μπορεί να είναι αρκετά ταχεία και οι ασθενείς μπορεί να μεταπέσουν από μία κατάσταση πλήρως ασυμπτωματική σε ανεξέλεκτη πολυουρία, πολυδιψία και πολυφαγία με ταυτόχρονη απώλεια βάρους και θάμβος όρασης, σε μια περίοδο ημερών έως εβδομάδων. Τα προσβεβλημένα άτομα παρουσιάζουν σάκχαρα με μεγάλες διακυμάνσεις. Διαβητική κετοξέωση μπορεί να επέλθει αν παραλείπονται μία ή περισσότερες δόσεις ινσουλίνης ή κάτω από φυσιολογικό στρες.

Στον ΣΔ2 οι ασθενείς μπορεί να είναι πλήρως ασυμπτωματικοί για χρόνια. Μερικοί εμφανίζουν συμπτωματολογία επιπλοκών μικροαγγειοπάθειας ή μακροαγγειοπάθειας. Πιο συχνά, μπορεί να υπάρχουν επί χρόνια ήπια κόπωση, υποτροπιάζουσες υποδόριες λοιμώξεις ή νυκτουρία. Αν η υπεργλυκαιμία αφεθεί μπορεί να προκύψουν προβλήματα απειλητικά για τη ζωή.

Διάγνωση της νόσου – Εξετάσεις

Ο Σακχαρώδης Διαβήτης είναι ένα ετερογενές σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από υπεργλυκαιμία και διαταραχές του μεταβολισμού των υδατανθράκων, των πρωτεινών και των λιπών. Οι διαταραχές αυτές οφείλονται είτε σε ανεπάρκεια έκκρισης της ινσουλίνης, είτε σε μείωση της δράσης της ή και των δύο.

Η διάγνωση τίθεται όταν η γλυκόζη νηστείας είναι >126mg/dl σε δύο μετρήσεις μετά από 8ωρη νηστεία ή σε τυχαία μέτρηση >200mg/dl με συμπτωματολογία (πολυουρία, πολυδιψία ή ανεξήγητη απώλεια βάρους).

Επίσης η δοκιμασία ανοχής της γλυκόζης (OGTT) είναι η πιο συνηθισμένη μέθοδος προκειμένου να ελεγχθεί η ανοχή στη γλυκόζη. Ο ασθενής θα πρέπει να έχει λάβει γεύματα πλούσια σε υδατάνθρακες τις προηγούμενες δύο εβδομάδες, να έχει τηρήσει 12ωρη νηστεία και το πρωί της δοκιμασίας να μην έχει καπνίσει.

Στη συνέχεια λαμβάνεται δείγμα αίματος τη στιγμή 0. Ακολουθεί λήψη 75γρ γλυκόζης εντός 5 λεπτών.

Τιμές γλυκόζης:

Χρόνος 0 αν :

• <100mg/dl φυσιολογικό
• 100-125mg/dl διαταραχή γλυκόζης

120’ αν :

• <140mg/dl φυσιολογικό
• 140-199mg/dl διαταραχή γλυκόζης

Αν τη στιγμή 0 το σάκχαρο είναι >126mg/dl και στο 120’ >200mg/dl μπαίνει η διάγνωση του σακχαρώδη διαβήτη. Επίσης αν σε τυχαία μέτρηση η γλυκόζη βρεθεί >200mg/dl παρουσία συμπτωμάτων, πάλι μπαίνει η διάγνωση.

Ποιες είναι οι επιπλοκές

Οι επιπλοκές εξαρτώνται από τον τύπο του διαβήτη. Διαβάστε πιο κάτω ανάλογα με τον τύπο. Αν ο Διαβήτης δεν ελέγχεται επαρκώς, ο ασθενής έχει σημαντικές πιθανότητες να εκδηλώσει διαταραχές όπως υπογλυκαιμία, υπεργλυκαιμία, ακόμα και κώμα. Μακροχρόνια σε περίπτωση μη ρυθμισμένου διαβήτη εμφανίζονται καρδιαγγειακά νοσήματα, αμφιβληστροειδοπάθειες, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, νευροπάθειες, αδυναμία επούλωσης τραυμάτων, γάγγραινα στα πόδια (Διαβητικό Πόδι) που μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε ακρωτηριασμό, καθώς και στυτικές δυσλειτουργίες.

Γενικά, τόσο οι βραχυπρόθεσμες, όσο και οι μακροπρόθεσμες επιπλοκές του Διαβήτη σχετίζονται με προβλήματα των αγγείων σε όλο το σώμα, με επακόλουθες βλάβες σε διάφορα όργανα (καρδιά, νεφροί, μάτια, κλπ).

Θεραπεία – Μέθοδοι αντιμετώπισης

Η θεραπεία του Διαβήτη είναι αποτελεσματική και απαραίτητη. Όλοι οι τύποι Διαβήτη είναι θεραπεύσιμοι αλλά η θεραπεία για τους τύπους 1 και 2 διαρκούν ολόκληρη τη ζωή. Ο ασθενής λαμβάνει συχνά ινσουλίνη. Η θεραπεία για τους ασθενείς με Διαβήτη τύπου 1 είναι ενέσιμη ινσουλίνη σε συνδυασμό με δίαιτα και άσκηση. Οι ασθενείς με Διαβήτη τύπου 2 συνήθως λαμβάνουν χάπια σε συνδυασμό με δίαιτα και άσκηση, αλλά ανάλογα με την ανταπόκριση κάποιες φορές χρειάζεται να λάβουν ινσουλίνη σε ενέσιμη μορφή.

Πώς να προφυλαχτείτε από τη νόσο – Πρόγνωση

Συνεχίστε τη ζωή σας. Εάν έχετε Διαβήτη τύπου 1, ακολουθείτε μια σωστή διατροφή, ασκείστε και παίρνετε την ινσουλίνη, μπορείτε να συνεχίσετε τη ζωή σας χωρίς προβλήματα. Διατηρείστε ισορροπία μεταξύ της ινσουλίνης, της διατροφής και του τρόπου ζωής σας. Η ποσότητα της ινσουλίνης που λαμβάνετε συνδέεται άμεσα με την ποσότητα και το είδος του φαγητού που καταναλώνετε κάθε φορά. Ακόμη, η καθημερινή δραστηριότητα συνδέεται με το χρόνο και την ποσότητα της χορηγούμενης ινσουλίνης.

Ελέγξτε το Σάκχαρό σας.

Τα άτομα με διαβήτη πρέπει να ελέγχουν συχνά και σύμφωνα με τις οδηγίες του θεράποντος ιατρού τους τα επίπεδα σακχάρου (γλυκόζης). Προλάβετε την εκδήλωση καρδιαγγειακών νοσημάτων. Επειδή ο κίνδυνος εκδήλωσης καρδιαγγειακών νοσημάτων είναι αρκετά υψηλός για τους διαβητικούς είναι σημαντικό να ελέγχονται συχνά η αρτηριακή πίεση και η χοληστερόλη, καθώς και τυχόν άλλοι παράγοντες που μπορεί να συνυπάρχουν. Σταματήστε το κάπνισμα! Το κάπνισμα έχει σημαντική επίδραση σε όλο τον ανθρώπινο οργανισμό και ιδιαίτερα στο καρδιαγγειακό σύστημα. Είναι σημαντικό να διακόπτεται άμεσα.

Αντιμετώπιση Σακχαρώδους Διαβήτη και Επιπλοκών

• Σε ασθενείς με προδιαβήτη, η ανάπτυξη ΣΔ μπορεί να προληφθεί ή να καθυστερήσει με δίαιτα και προγράμματα άσκησης που αποσκοπούν στην απώλεια 5%-10% του σωματικού βάρους, συμπεριλαμβάνοντας τουλάχιστον 30 λεπτά μέτρια έντονης σωματικής άσκησης τουλάχιστον 5 φορές την εβδομάδα.
• Τα σημαντικότερα σημεία στη διαχείριση του τρόπου ζωής είναι η προώθηση της σταθερά μέτριας πρόσληψης υδατανθράκων με έμφαση στα δημητριακά ολικής αλέσεως, στα λαχανικά και στα φρούτα, σε συνδυασμό με χαμηλή πρόσληψη λίπους.
• Ο έλεγχος του σακχάρου είναι ένα κεντρικό θέμα τόσο για τους ασθενείς με ΣΔ τύπου 1, όσο και για εκείνους με ΣΔ τύπου 2. Η αντιμετώπιση του ΣΔ1 απαιτεί υποκατάσταση της ινσουλίνης με σχήμα πολλαπλών ενέσεων είτε με αντλία ινσουλίνης, σε συνδυασμό με αισθητήρα μέτρησης γλυκόζης.
• Ο ΣΔ2, όπως και ο ΣΔ1 απαιτούν τον έλεγχο της διατροφής και τη συστηματική άσκηση. Εκτός από αυτά ο ΣΔ2 αντιμετωπίζεται με αντιδιαβητική θεραπεία που περιλαμβάνει είτε φάρμακα με τη μορφή χαπιού είτε ενέσεις ινσουλίνης, είτε το συνδυασμό αυτών.
• Για την πρόληψη των επιπλοκών και ανάλογα τους παράγοντες κινδύνου θα πρέπει σε ορισμένους ασθενείς να προστίθεται και ασπιρίνη, καθώς και αντιυπερτασική και αντιλιπιδαιμική αγωγή. Εξίσου σημαντική είναι η διακοπή του καπνίσματος.
• Ανά τακτά χρονικά διαστήματα θα πρέπει να γίνεται μέτρηση της Hb1A (γλυκοζηλιωμένη αιμοσφαιρίνη-κάθε 3 μήνες), καθώς και των νεφρικών δεικτών (κρεατινίνη, ουρία, GFR, αλβουμίνη).
• Επίσης σημαντικό είναι κάθε διαβητικός να γνωρίζει πως θα αντιμετωπίσει μια πιθανή υπογλυκαιμία (σάκχαρο <70mg/dl ήπια – <54mg/dl σοβαρή) και πως θα αναγνωρίζει τα συμπτώματά της ( τρόμος, ζαλάδα, πτώση επιπέδου συνείδησης, πείνα, θόλωση όρασης, αδυναμία, διαταραχές ομιλίας). Η αντιμετώπιση περιλαμβάνει τη λήψη 15γρ άμεσα απορροφήσιμου υδατάνθρακα πχ 120ml χυμός/αναψυκτικό με ζάχαρη.

Γενικές συμβουλές για άτομα με αυξημένες τιμές γλυκόζης/ Σακχαρώδη Διαβήτη:

• 5-6 μικρά και συχνά γεύματα κατά την διάρκεια της ημέρας που περιλαμβάνουν όσπρια, φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής άλεσης και ολικής άλεσης ψωμί.
• Κατανάλωση ψαριών ή θαλασσινών, τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα, και άπαχο κρέας.
• Κατανάλωση γαλακτοκομικών χαμηλών σε λιπαρά.
• Κατανάλωση ανάλατων ξηρών καρπών όπως καρύδια (πλούσια σε ωμέγα-3)
• Περιορισμός κατανάλωσης τροφίμων πλούσιων σε λίπη, βούτυρο.
• Περιορισμός κατανάλωσης τροφίμων, αναψυκτικών ή χυμών πλούσιων σε ζάχαρη.
• Περιορισμός κατανάλωσης άλατος.
• Συστήνεται η κατανάλωση αλκοολούχων ποτών να μην ξεπερνά τα 2 ποτήρια για τους άνδρες και 1 ποτήρι για τις γυναίκες την ημέρα.