Με τον όρο ‘σκολίωση’ εννοούμε την παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης, η οποία χαρακτηρίζεται από πλάγια παρέκκλιση της σπονδυλικής στήλη με σύγχρονη στροφή των σπονδύλων (σκολιός=στραβός). Σε κάθε σκολίωση υπάρχουν ένα ή περισσότερα κυρτώματα. Διακρίνονται δύο μορφές σκολίωσης, αυτές τύπου C, όπου το πρωτοπαθές κύρτωμα είναι ένα (με δύο αντισταθμιστικά, ένα πάνω και ένα κάτω) και αυτές τύπου S, όπου είναι δύο τα πρωτοπαθή κυρτώματα (με δύο αντισταθμιστικά, ένα πάνω και ένα κάτω). Ανάλογα με την εντόπισή τους διακρίνονται σε:

• αυχενικό
• αυχενοθωρακικό
• θωρακικό
• θωρακοοσφυϊκό
• οσφυϊκο

Το κύρτωμα που εμφανίζεται πρώτο είναι το πρωτοπαθές, αυτά που δημιουργούνται μετά είναι τα δευτεροπαθή ή αντισταθμιστικά. Τα αντισταθμιστικά αναπτύσσονται πάνω και κάτω από το πρωτοπαθές σαν προσπάθεια του οργανισμού να δημιουργήσει ευθυγράμμιση. Το πρωτοπαθές κύρτωμα προβάλλει δυναμικά, ενώ τα δευτεροπαθή ακολουθούν παθητικά (σε αναστολή ανάπτυξης του πρωτοπαθούς υπάρχει και αναστολή των δευτεροπαθών). Στην Ευρώπη και στην Αμερική εμφανίζεται με ποσοστά 3-5%, ενώ στην Αφρική με ποσοστά 0,2-0,5%

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ (Functional Scoliosis) Χαρακτηριστικό τους είναι ότι διατηρείται η φυσιολογική αρχιτεκτονική των σπονδύλων και η έλλειψη στροφής. Οι καμπύλες είναι κινητές και προσωρινά διορθώσιμες. Όταν λείπει η αιτία που τις προκαλεί, η σπονδυλική στήλη αποκαθίσταται, εφόσον δεν έχουν προκληθεί μόνιμες αλλοιώσεις.

1.  Αντισταθμιστική (Compensatory Scoliosis): Κατά κανόνα οφείλεται σε ανισοσκελία. Είναι εμφανής σε όρθια στάση και εξαφανίζεται σε καθιστή.
2.  Αντιαλγητική (Antalgic Scoliosis): Κυρίως παρατηρείται σε περιστατικά με δισκοκήλη, καθώς ο οργανισμός προσπαθεί να μειώσει την πίεση που ασκεί ο δίσκος στη ρίζα.
3.  Στατική (Static Scoliosis): Οφείλεται σε κακή στάση. Εξαφανίζεται κατά την κάμψη της σπονδυλικής στήλης (αντίθετα με τις οργανικές που προβάλλουν περισσότερο κατά την κάμψη). Η δοκιμασία επίκυψης κάνει πιο εμφανή μια σκολίωση και αποκαλύπτει μικρές σκολιώσεις που δε γίνονται αντιληπτές στην όρθια στάση.

ΟΡΓΑΝΙΚΗ (Organic Scoliosis) Χαρακτηριστικό της είναι η στροφή των σπονδύλων και η δυσκαμψία του κυρτώματος. Η στροφή των θωρακικών σπονδύλων προκαλεί παρεκτόπιση των πλευρών και ασυμμετρία των ημιθωρακίων.

1.  Ιδιοπαθής (Idiopathic Scoliosis): Είναι το 80% των περιπτώσεων με την αιτιολογία της να είναι άγνωστη. Διάφοροι παράγοντες παίζουν ρόλο στην εμφάνισή της, όπως ορμονικοί, μηχανικοί, διατροφής. Το 30% των περιστατικών οφείλονται στην κληρονομικότητα. Εμφανίζεται σε ηλικία 7-8 ετών με αναλογία κορίτσια-αγόρια 4:1 ή κατ’ άλλους 6:1.
   Η κακή στάση του σώματος ή η βαριά σχολική τσάντα, όπως υποστηριζόταν στο παρελθόν δεν παίζει κανένα ρόλο στην εξέλιξη της παραμόρφωσης. Τελευταίες έρευνες απέδειξαν ότι εμφανίζεται συχνότερα σε παιδιά ψηλά, αδύνατα. Στην Ελλάδα ένα 5% των εφήβων παρουσιάζει ιδιοπαθή σκολίωση. Ανάλογα με την ηλικία διακρίνεται σε παιδική (4-10 ετών) και βρεφική (0-3 ετών) σκολίωση.
2. Συγγενής (Congenital Scoliosis): Οφείλεται σε ανωμαλίες της σπονδυλικής στήλης, όπως συγγενής ημισπόνδυλος, συνοστέωση των σπονδύλων-πλευρών από τη μια πλευρά.
3. Παραλυτική (Paralytic Scoliosis): Είναι αποτέλεσμα διαταραχής της ισορροπίας των μυών του κορμού, εξαιτίας της παράλυσης της μια πλευράς. Μπορεί να οφείλεται σε εγκεφαλική παράλυση και σε μυϊκή δυστροφία.
4. Λόγω νευροϊνωμάτωσης (Neurofibromatous Scoliosis): Ο μηχανισμός είναι άγνωστος. Μόνο το 1/3 των περιπτώσεων δημιουργούν θωρακική σκολίωση με κακή πρόγνωση. Χαρακτηριστικό τους είναι οι καφέ κηλίδες στο δέρμα.

ΠΑΘΟΓΕΝΕΤΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ

Αν και έχουν αναπτυχθεί πολλές θεωρίες, η αιτιολογία είναι άγνωστη. Στη σκολίωση, προστίθενται στα ήδη προσθοπίσθια κυρτώματα και ένα πλάγιο, εξαιτίας των δυνάμεων στροφής των σπονδύλων. Τα σπονδυλικά σώματα στρέφονται προς το κυρτό και οι ακανθώδεις αποφύσεις προς το κοίλο. Το θωρακικό κύρτωμα συμπαρασύρει και τις πλευρές (ύβος πλευρών). Οι πλευρές στρέφονται μαζί με τους σπονδύλους, προβάλλουν προς τα εμπρός από την πλευρά του κοίλου και προς τα πίσω από την πλευρά του κυρτού (ύβος).
Ανάλογα με τη στροφή των σπονδύλων προκαλείται μια σοβαρή παραμόρφωση στο θώρακα. Η μεταβολή του σχήματος των σπονδύλων συμβαίνει και επιδεινώνεται κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης. Όταν σταματήσει η ανάπτυξη του σώματος, σταματά να εξελίσσεται και η σκολίωση.

Η λήψη των ακτινογραφιών όλης της σπονδυλικής στήλης θα γίνει από την όρθια στάση και από την κατάκλιση, συμπεριλαμβανομένης και της αυχενικής μοίρας. Στην ακτινογραφία της λεκάνης θα αξιολογηθούν οι επιφύσεις των λαγονίων, διότι αποτελούν δείκτη σκελετικής ωρίμανσης. Με την πλάγια ακτινογραφία διαπιστώνεται η ύπαρξη κύφωσης ή λόρδωσης.
Κύρια χαρακτηριστικά είναι η γωνίωση των σπονδύλων, η στροφή και η παρεκτόπιση αυτών.

ΠΡΟΓΝΩΣΗ
Δεν είναι δυνατόν να γίνει πρόγνωση ως προς την εξέλιξη, γιατί η σκολίωση εξελίσσεται σε όλη τη διάρκεια της σκελετικής ανάπτυξης (16χρονών για τα κορίτσια και 18 χρονών για τα αγόρια). Η παραμόρφωση δεν αυξάνει με σταθερό ρυθμό σε συνάρτηση με την ηλικία, υπάρχουν εξάρσεις και υφέσεις. Όσο χαμηλότερα είναι το πρωτοπαθές κύρτωμα, τόσο καλύτερη είναι η εξέλιξη. Η θωρακική έχει τη χειρότερη πρόγνωση, όσο μεγαλύτερη είναι η στροφή των σπονδύλων, τόσο πιο δύσκαμπτη είναι η σπονδυλική στήλη.

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ
-Σκολίωση με γωνία > 50ο παρουσιάζει καρδιοαναπνευστικές δυσκολίες.
-Σκολίωση με γωνία >80ο παρουσιάζει κίνδυνο παραπληγίας και θέτει σε κίνδυνο την ζωή του ασθενούς.
-Δημιουργείται αντιαισθητική παραμόρφωση του σώματος.
-Ψυχολογικές επιπτώσεις.
-Άλγος στην περιοχή του πρωτοπαθούς κυρτώματος ή διάχυτη ραχιαλγία.
-Μετά την 4η δεκαετία της ζωής εμφανίζονται οστεοαρθριτικές αλλοιώσεις με έντονους πόνους και ριζιτικά φαινόμενα.
-Επιβάρυνση του ενός ημιμορίου του σώματος.
-Διαταραχή της εγκάρσιας ισορροπίας της λεκάνης .
-Δυσκολίες στις γυναίκες κατά την εγκυμοσύνη και τον τοκετό.
-Ευκολότερη κόπωση.
-Δυσμορφία των πνευμόνων (αναπνευστικές λοιμώξεις).

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Εξαρτάται από πολλούς παράγοντες με τον κυριότερο να είναι η γωνία του κυρτώματος.
Η σωστότερη αντιμετώπιση είναι η πρόληψη με την έγκαιρη διάγνωση (εξέταση όλων των παιδιών 10-13 ετών μία φορά το χρόνο).
Όταν η γωνία είναι μικρότερη των 20ο αντιμετωπίζεται με φυσικοθεραπεία και συχνή ιατρική παρακολούθηση (ανά τρίμηνο-εξάμηνο).
Όταν η γωνία είναι 20ο-40ο σε παιδιά 10-14 ετών εφαρμόζονται ειδικοί κηδεμόνες, οι οποίοι ασκούν πλαγιο-πλάγιες διορθωτικές πιέσεις πάνω στη σπονδυλική στήλη και στηρίζονται στην αρχή της διόρθωσης κυρτής ράβδου με εφαρμογή πίεσης σε 3 σημεία.
Σε θωρακικές ή υψηλές θωρακοοσφυϊκές σκολιώσεις χρησιμοποιείται κηδεμόνας Milwaukee, ο οποίος ασκεί συγχρόνως με την πίεση και μικρού βαθμού έλξη.
Σε οσφυϊκές ή χαμηλές θωρακοοσφυϊκές σκολιώσεις χρησιμοποιείται κηδεμόνας Boston, ο οποίος φοριέται 23 ώρες την ημέρα.
Με τους κηδεμόνες η παραμόρφωση σε μοίρες βελτιώνεται, αλλά κατά την αφαίρεσή τους ένα μέρος χάνεται. Σημαντικό όμως είναι ότι έχει προληφθεί η επιδείνωση.

Οι στόχοι της Αποκατάστασης διακρίνονται σε :

• Πρόληψη επιδείνωσης της κατάστασης.
• Αύξηση της ευκαμψίας της σπονδυλικές στήλης.
• Επαναφορά της κλίσης της λεκάνης.
• Ισχυροποίηση των μυών του κορμού.
• Βελτίωση της αναπνευστικής λειτουργίας.
• Βελτίωση της κινητικότητας της σπονδυλικής στήλης.
• Διάταση των συρρικνωμένων μυών.

Τα μέσα φυσικοθεραπείας που θα χρησιμοποιηθούν για τους ανωτέρω στόχους είναι η μάλαξη, η αναπνευστική φυσικοθεραπεία και η κινησιοθεραπεία. Η επιλογή από μια πλειάδα ασκήσεων που υπάρχουν για αυτόν το σκοπό είναι πολλή σημαντική και πρέπει να γίνει κατόπιν ενδελεχούς αξιολόγησης.