Ο ρόλος του ήλιου συμμετέχει ενεργά στην πρόκληση γήρανσης και δερματικού καρκίνου. Επιπλέον, έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία (UVA, UVB) εξηγεί γιατί το 90% των συμπτωμάτων της πρόωρης γήρανσης παρατηρούνται από τα 20 και μετά. Ακόμα και μικρά ποσά ηλιακής ακτινοβολίας ερεθίζουν περισσότερο τη διαδικασία της γήρανσης. Μικρές δόσεις ακτινοβολίας οδηγούν σε σχηματισμό ρυτίδων. Μακροχρόνιες επαναληπτικές εκθέσεις στο ηλιακό φως είναι υπεύθυνες για τα ανεπιθύμητα αποτελέσματα της γήρανσης. Μακροχρόνιες επαναληπτικές και συσσωρευτικές εκθέσεις στο ηλιακό φως ευθύνονται για τη μεγάλη πλειοψηφία των συνεπειών του γηράσκοντος δέρματος, συμπεριλαμβανομένων και των νεοπλασιών. Ο τόσο επιθετικός όγκος του μελανώματος σχετίζεται με μεγάλες δόσεις ηλιακής ακτινοβολίας στην παιδική και εφηβική ηλικία.
Πως δημιουργούνται οι πρωτογενείς βλάβες στο δέρμα;
Το φως αποτελείται κυρίως από τις UVA και UVB ακτινοβολίες, οι οποίες το διαπερνούν. Και τα δύο είδη ακτινοβολίας προκαλούν βλάβες που οδηγούν στο σχηματισμό των ρυτίδων, ελαττώνουν την ανοσολογική αντίδραση στις λοιμώξεις και φυσικά συμμετέχουν στους μηχανισμούς δημιουργίας νεοπλασιών. Πιο αναλυτικά, θα λέγαμε ότι η καταστροφή των επιδερμιδικών κυττάρων με διαφορετικό τρόπο γίνεται διότι η UVB ακτινοβολία είναι η βασική αιτία των εγκαυμάτων και προσβάλλει τις εξωτερικές στοιβάδες της επιδερμίδας. Είναι περισσότερο έντονη κατά το μέσον της ημέρας, όταν το φως είναι πολύ λαμπερό. Περίπου πάνω από το 70% της ετήσιας UVB ακτινοβολίας λαμβάνεται το καλοκαίρι και μόνο το 28% κατά τη διάρκεια του υπόλοιπου χρόνου. Η UVΑ ακτινοβολία διαπερνά πιο βαθιά και δραστικά το δέρμα. Η έντασή της ποικίλει λιγότερο κατά τη διάρκεια της ημέρας και του χρόνου. Για παράδειγμα, μόνο το μισό της ετήσιας UVΑ δόσης λαμβάνεται κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών, ενώ το υπόλοιπο κατανέμεται στους υπόλοιπους μήνες του έτους. Αμφότερα τα είδη της ηλιακής ακτινοβολίας δεν φιλτράρονται μέσω των υαλοπινάκων.
Ο Glokau ανέπτυξε και ταξινόμησε τα στάδια της φωτογήρανσης κατά τύπους (πινακας 1). Στον τύπο Ι ανήκουν νέα συνήθως άτομα 20 έως 30 ετών. Σ’ αυτά τα άτομα δεν παρατηρούνται ρυτίδες καθόλου, ακόμα και κατά τη διάρκεια εκφράσεων του προσώπου τους. Η «πρόωση» φωτογήρανση, αν υπάρχει γίνεται αντιληπτή με μικρές διαταραχές της μελάχρωσης, έτσι ώστε να μην είναι ο ίδιος χρωματικός τόνος στο πρόσωπο. Ευκαιριακά γίνεται χρήση μέικ-απ.
Στον τύπο ΙΙ ανήκουν άτομα 30 έως 40 ετών. Έχουν αρχίσει ήδη να εμφανίζονται μέτριες διαταραχές φωτογήρανσης. Οι ασθενείς αυτοί δεν εμφανίζουν ρυτίδες κατά την ανάπαυση, ωστόσο οι πρώτες ρυτίδες εμφανίζονται κατά την έκφραση παράλληλα με τις ρινοχειλικές, στις γωνίες του στόματος, στους έξω κανθούς (πόδι χήνας) και πάνω από τα ζυγωματικά τόξα. Παράλληλα, εμφανίζονται εφηλίδες, ενώ η χρήση μέικ-απ γίνεται συχνότερη.
Όσοι ανήκουν στον τύπο ΙΙΙ παρουσιάζουν προχωρημένη φωτογήρανση και ηλικιακά ανήκουν πάνω από 50 ετών. Η καταστροφή των ελαστικών ινών του χορίου γίνεται εντονότερη, με αποτέλεσμα οι σχηματισμένες ρυτίδες να παραμένουν και κατά την ανάπαυση του προσώπου. Οι ρυτίδες πλέον εμφανίζονται ακτινωτά στις περικογχικές περιοχές και διέρχονται κάθετα στα ζυγωματικά. Οι ρι-νοχειλικές γίνονται βαθύτερες και μικρές. Περιστοματικές ρυτίδες είναι πλέον εμφανείς. Μελαχρωματικές δυσχρωμίες, ευρυαγγείες και ορατές υπερκερατώσεις είναι πλέον συνήθεις. Η χρήση μέικ-απ είναι συχνή και έντονη.
Στην τελευταία διάκριση, οι ασθενείς έχουν πλέον έντονες βλάβες φωτογήρανσης. Οι ρυτίδες είναι βαθιές και λεπτές και διατρέχουν όλο το πρόσωπο. Συνυπάρχουν πολλαπλές δυσχρωμίες και μεγάλες υπερκερατώσεις. Η χρήση μέικ-απ δίνει την εντύπωση «κομματιών ξερής λάσπης», διότι δεν στρώνεται ομοιόμορφα.
ΤΥΠΟΣ Ι – ΚΑΘΟΛΟΥ ΡΥΤΙΔΕΣ
- «Πρώιμη φωτογήρανση»
- Ελαφρές μελαχρωστικές διαταραχές
- Ελάχιστες ρυτίδες ή καθόλου
- Καθόλου υπερκερατώσεις
- Νέοι ασθενείς 20-39 ετών
- Ελάχιστη η καθόλου χρήση μέικ-απ
ΤΥΠΟΣ ΙΙ – ΡΥΤΙΔΕΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ
- Αρχική ή μέτρια φωτογήρανση
- Αρχική εμφάνιση εφηλίδων
- Ψηλαφητές υπερκερατώσεις, όχι ορατές
- Παράλληλες ρυτίδες «χαμόγελου» εμφανίζονται πλαγίως του στόματος
- Ασθενείς 30-40 ετών
- Συνήθης χρήση μέικ-απ
ΤΥΠΟΣ ΙΙΙ – ΡΥΤΙΔΕΣ ΗΡΕΜΙΑΣ
- Προχωρημένη φωτογήρανση
- Σαφείς δυσχρωμίες και ευρυαγγείες
- Ορατές υπερκερατώσεις
- Ασθενείς πάνω από 50 ετών
- Πάντοτε χρήση μέικ-απ
ΤΥΠΟΣ ΙV – ΜΟΝΟ ΡΥΤΙΔΕΣ
- Έντονη φωτογήρανση
- Γκριζο-κίτρινο χρώμα του δέρματος
- Προηγηθείσες κακοήθειες
- Έντονη ρυτίδωση, καθόλου φυσιολογική εμφάνιση του δέρματος
- Ασθενείς πάνω από 60 χρονών, δύσκολη η χρήση μέικ-απ, «κομμάτια ξερής λάσπης»
Με ποιους τρόπους δημιουργούνται οι ρυτίδες στη φωτογήρανση;
Ακόμα και μικρά ποσά ακτινοβολίας μπορούν να εντείνουν τη διαδικασία της γήρανσης. Καταστρέφονται οι κολλαγόνες ίνες (ο μεγαλύτερος δομικός πρωτεϊνικός σκελετός του δέρματος), με αποτέλεσμα τη συσσώρευση ανώμαλων ελαστικών ινών (πρωτεΐνες που προκαλούν τέντωμα στους ιστούς). Σε απάντηση αυτής της συσσώρευσης παράγονται μεγάλες ποσότητες ενζύμων «μεταλλοπρωτεΐνες». Η παρουσία αυτών των ενζύμων είναι θετική, διότι ανασυνθέτουν τις κολλαγόνες ίνες, αν και μερικές απ’ αυτές τις καταστρέφουν στα πλαίσια ενός πολυσύνθετου και πολυπαραγοντικού μηχανισμού. Λόγω αυτού του μηχανισμού το αποτέλεσμα είναι ανομοιογενής σχηματισμός προς κάθε κατεύθυνση κολλαγόνων ινών. Συχνή επανάληψη αυτού του φαινομένου οδηγεί στη δημιουργία ρυτίδων. θετική, διότι ανασυνθέτουν τις κολλαγόνες ίνες, αν και μερικές απ’ αυτές τις καταστρέφουν στα πλαίσια ενός πολυσύνθετου και πολυπαραγοντικού μηχανισμού. Λόγω αυτού του μηχανισμού το αποτέλεσμα είναι ανομοιογενής σχηματισμός προς κάθε κατεύθυνση κολλαγόνων ινών. Συχνή επανάληψη αυτού του φαινομένου οδηγεί στη δημιουργία ρυτίδων.
Ένας άλλος σπουδαίος μηχανισμός που οδηγεί στη γήρανση είναι η παραγωγή οξειδωτικών ουσιών, οι οποίες αποκαλούνται ελεύθερες ρίζες. Είναι ασταθή μόρια, που δημιουργούνται από χημικές αντιδράσεις στο σώμα (οξείδωση). Με τη συνεχή καταστροφή του περιβάλλοντος, όπως και στη φωτογήρανση, οι ελεύθερες ρίζες παράγονται σε μεγάλα ποσά και καταστρέφουν τα κύτταρα του οργανισμού, καθώς και το γενετικό υλικό τους. Η οξείδωση συμμετέχει στη δημιουργία ρυτίδων, ενεργοποιώντας τις ειδικές μεταλλοπρωτεϊνάσες που καταστρέφουν το συνδετικό ιστό.
