Τι είναι οι κιρσοί κάτω άκρων;

Οι αρτηρίες φέρνουν οξυγονωμένο αίμα από την καρδιά προς το υπόλοιπο σώμα. Οι φλέβες επαναφέρουν το αίμα (πτωχότερο σε οξυγόνο) πίσω στην καρδιά.

Υπάρχουν τρεις ομάδες φλεβών στα κάτω μέλη:

• οι επιπολής φλέβες (δηλαδή, της επιφάνειας) που είναι πιο κοντά στο δέρμα
• οι εν τω βάθει φλέβες (δηλαδή, του βάθους) που βρίσκονται μέσα στις μυϊκές ομάδες και
• οι διατιτρώσες (ή διατιτραίνουσες) φλέβες που συνδέουν τις επιπολής με τις εν τω βάθει φλέβες.

Οι φλεβικοί κιρσοί είναι το αποτέλεσμα της επιμήκυνσης και διαπλάτυνσης των φλεβών που βρίσκονται κάτω από το δέρμα μέσα στο υποδόριο λίπος, και εμφανίζονται κυρίως στα κάτω μέλη. Αυτή η μεγέθυνση των φλεβών οφείλεται σε εξασθένηση του φλεβικού τοιχώματος και σε κακή λειτουργία των βαλβίδων που ρυθμίζουν τη ροή του αίματος μέσα στις φλέβες. Οι κιρσοί συμβαίνουν στις επιπολής φλέβες και ποικίλουν σε μέγεθος από τις ελάχιστα διαπλατυσμένες φλέβες μέχρι τις πολύ ελικοειδείς, κακής κατάστασης φλέβες, και μπορεί να συνοδεύονται από δερματικές αλλοιώσεις και άτονα έλκη.

Εσφαλμένη είναι η εκλαϊκευμένη χρήση του όρου φλεβίτιδα όταν κάποιος αναφέρεται απλά στο πρόβλημα των κιρσών των κάτω άκρων. Μιλώντας επιστημονικά, φλεβίτιδα σημαίνει φλεγμονή μιας φλέβας, που σχεδόν πάντοτε συνυπάρχει με θρόμβωσή της, και μόνο σε τέτοιες περιπτώσεις πρέπει να χρησιμοποιείται.

Η σταδιοποίηση της χρόνιας φλεβικής νόσου γίνεται από το 1994 με το σύστημα C-E-A-P, όπου C: clinical signs, E: etiology, A: anatomic distribution, P: pathophysiology. Τα κλινικά στάδια είναι C0: φλεβική παλινδρόμηση χωρίς ορατές παθολογικές φλέβες, C1: ευρυαγγείες, C2: κιρσοί, C3: κιρσοί με οίδημα, C4, C5, C6: ύπαρξη δερματικών αλλοιώσεων αυξανόμενης βαρύτητας (δηλαδή, χωρίς άτονο φλεβικό έλκος, με επουλωθέν έλκος, με ενεργό έλκος, αντιστοίχως). Επίσης, για πρακτικούς λόγους συνεννόησης, η πιο προχωρημένη μορφή της χρόνιας φλεβικής νόσου (δηλαδή τα στάδια C4, C5 και C6) υποδηλώνεται και με τον όρο χρόνια φλεβική ανεπάρκεια.

Τι είναι οι ευρυαγγείες;

Οι ευρυαγγείες μπορεί να είναι η πρώτη εκδήλωση αυξημένης φλεβικής πίεσης στα κάτω άκρα. Είναι διαπλατυσμένες φλέβες του δέρματος στους μηρούς, τις κνήμες ή γύρω από τους αστραγάλους, και σπανιότερα στα πόδια (άκρους πόδες). Συνήθως εμφανίζονται σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας ή μεγαλύτερες. Άλλες ονομασίες για τις ευρυαγγείες είναι αραχνοειδείς φλέβες ή σπασμένα αγγεία.

Οι ευρυαγγείες διακρίνονται σε:

• Τηλαγγειεκτασίες, οι οποίες είναι βυσσινί χρώματος ενδοδερμικές φλέβες (εύρους μέχρι 1mm)
• Δικτυωτές φλεβεκτασίες [reticular veins], οι οποίες είναι πρασινο-μπλε χρώματος υποδερμικές φλέβες (εύρους 1-3mm)

Αποτελούν κυρίως αισθητικό πρόβλημα και σπανίως προκαλούν ενοχλήματα, όπως εντοπισμένο πόνο και κάψιμο ή αίσθημα βάρους (μυϊκής κόπωσης) της γάμπας.

Τι προκαλεί τους κιρσούς κάτω άκρων;

Η μεταφορά του αίματος από τα πόδια προς την καρδιά με τις φλέβες των κάτω μελών επιτυγχάνεται με μια σειρά βαλβίδων που υπάρχουν στο εσωτερικό τους τοίχωμα, οι οποίες, σαν φράγματα, ανοίγουν για να επιτρέψουν τη ροή του αίματος προς την καρδιά, και κλείνουν για να εμποδίσουν τη ροή του αίματος προς την αντίθετη κατεύθυνση. Με αυτόν τον τρόπο η ροή του αίματος έχει πάντοτε κατεύθυνση προς την καρδιά.

Σε ορισμένες καταστάσεις, αυτές οι βαλβίδες δεν κλείνουν σωστά αφήνοντας ένα κενό μεταξύ τους. Έτσι δεν μπορούν να εμποδίσουν την παλινδρόμηση του αίματος προς τα πίσω (μακριά από την καρδιά), με συνέπεια το αίμα να λιμνάζει παθητικά μέσα στις φλέβες του μέλους όταν κάθεστε συχνά ή στέκεστε για πολλή ώρα. Αυτή η κατάσταση ονομάζεται επιπολής φλεβική παλινδρόμηση και μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία κιρσών.

Υπολογίζεται ότι το 40% των γυναικών έχει σε κάποιο βαθμό κιρσούς, ενώ ευρυαγγείες έχει το 80-90%. Στους άνδρες είναι κάπως λιγότερο συχνές αυτές οι φλεβικές παθήσεις (30-35%). Υπάρχει οικογενής τάση στην ανάπτυξη πρωτοπαθών κιρσών και ευρυαγγειών και ίσως υπάρχει κληρονομικός παράγοντας.

Η αυξημένη συχνότητα κιρσών, οι οποίοι προκαλούν ενοχλήματα, στις γυναίκες μπορεί να έχει ορμονική αιτιολογία. Υπολογίζεται ότι το 25% των γυναικών με κιρσούς έχουν πόνο στους κιρσούς όταν περιμένουν έμμηνο ρύση. Άλλοι επιβαρυντικοί παράγοντες είναι η παχυσαρκία και επαγγέλματα που απαιτούν πολύωρη ορθοστασία.

Πλην των πρωτοπαθών, υπάρχουν οι δευτεροπαθείς κιρσοί, όπου η βαλβιδική παλινδρόμηση στις επιπολής φλέβες του μέλους έχει αιτία την απόφραξη των εν τω βάθει φλεβών του, συνήθως ως συνέπεια προηγηθείσας φλεβικής θρόμβωσης, και οι συγγενείς κιρσοί, όπως στο σύνδρομο Klippel-Trenaunay (φλεβική δυσπλασία).

Μπορεί η εγκυμοσύνη να είναι η αιτία των κιρσών κάτω άκρων;

Στη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι συχνή η εμφάνιση κιρσών στα κάτω μέλη, οι οποίοι μάλιστα φαίνεται να προκαλούν περισσότερα ενοχλήματα από τους κιρσούς που δε σχετίζονται με εγκυμοσύνη.

Η εγκυμοσύνη δεν είναι η αιτία των κιρσών, αλλά αποτελεί παράγοντα κινδύνου εφόσον υπάρχει γενετική προδιάθεση δημιουργίας κιρσών. Οι κιρσοί της εγκυμοσύνης συνήθως βελτιώνονται μετά τον τοκετό εντός τριών μηνών. Όμως, αν έχετε διαδοχικές εγκυμοσύνες με μεσοδιάστημα μικρότερο των έξι μηνών, οι κιρσοί μπορεί να παραμείνουν.

Σε μερικές έγκυες γυναίκες μπορεί να δημιουργηθούν πυελικοί κιρσοί σχετιζόμενοι με φλεβική παλινδρόμηση σε μια ωοθηκική ή έσω λαγόνιο φλέβα. Αυτοί μπορεί να οδηγήσουν στην εμφάνιση κιρσών στον κόλπο, στα χείλη του αιδοίου ή και στο ανώτερο τμήμα της έσω-οπίσθιας επιφάνειας του μηρού. Οι κιρσοί αυτοί μπορεί να προκαλούν τοπικά ενοχλήματα και συνήθως υποχωρούν μετά την εγκυμοσύνη, όχι όμως πάντοτε. Αν επιμείνουν τέτοιοι κιρσοί, σήμερα είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν επιτυχώς με κατάλληλη επέμβαση.

Ποια είναι τα συμπτώματα και οι επιπλοκές των κιρσών κάτω άκρων;

Αρκετά άτομα με κιρσούς παραμένουν χωρίς συμπτώματα για μεγάλο χρονικό διάστημα, ακόμη και στην περίπτωση μεγάλων κιρσών. Αντίθετα, άλλοι άνθρωποι με μικρότερες φλέβες μπορεί να έχουν συμπτώματα.

Εκτός από τη δυσμορφία από αισθητικής πλευράς, τα συχνότερα ενοχλήματα των κιρσών είναι ο εντοπισμένος πόνος γύρω από τις φλέβες, το κάψιμο, η φαγούρα, το μούδιασμα και το αίσθημα ότι η γάμπα είναι βαριά και κουρασμένη. Μερικές φορές υπάρχει και οίδημα (πρήξιμο) στους αστραγάλους. Τα ενοχλήματα είναι συνήθως χειρότερα στο τέλος της ημέρας και όταν ο καιρός είναι ζεστός.

Σε μερικά άτομα η αυξημένη φλεβική πίεση βαθμιαία προκαλεί βλάβη στο δέρμα της κνήμης, το οποίο γίνεται κόκκινο, καφέ ή μαύρο και μπορεί να αναπτύξει έκζεμα (δερματίτιδα). Αυτή η κατάσταση ονομάζεται χρόνια φλεβική ανεπάρκεια, και αν οι αλλοιώσεις προχωρήσουν μπορεί να εμφανιστούν άτονα έλκη, δηλαδή πληγές που δεν επουλώνονται.

Άλλα προβλήματα που μπορεί να προκαλέσουν οι κιρσοί είναι επεισόδια αιμορραγίας ή επιπολής θρομβοφλεβίτιδας (που εκδηλώνεται με ερυθρότητα, πόνο και σκληρία πάνω από μια θρομβωμένη και φλεγμαίνουσα επιπολής φλέβα).